De Kilometer Heffing

Fri 29-Mar-24
10:10:49

Petities TEGEN de kilometer heffing (tot april 2007).


Hoorzitting kilometerheffing

Datum: Wed 30 January 2008

Door: Kim

Noot vooraf: Sorry voor het lange artikel overigens. Dit stuk ligt dus bij alle kamerleden, en is ook specifiek richting hun geschreven.

Niet altijd even 100% Libertarisch dus, maar dat leek me wel zo verstandig.


Rekeningrijden komt er, dat is al zo goed als zeker. Morgen is hierover een hoorzitting van de tweede kamer, waar ik voor ben uitgenodigd als deskundige. Altijd leuk, om je mening eens open en bloot te kunnen ventileren. Onderstaande stuk heb ik geschreven voor de kamerleden, en is reeds in hun bezit. Aan de hand van dit stuk kan men vragen stellen, en barst er hopelijk een soort van discussie los. Het zal me benieuwen. Men noemt het nu 'anders betalen voor mobiliteit', terwijl het eigenlijk 'méér betalen voor mobiliteit' zou moeten heten. Ik ben benieuwd welke politicus dat durft te bevestigen.

De discussie rondom het rekeningrijden is veelal verzand in een technische, welhaast technocratische discussie die draait om percentages, schattingen, technische (on-) mogelijkheden en al dan niet aanwezig draagvlak. U zult de afgelopen weken, maanden en jaren tal van dikke rapporten hebben ontvangen, vol met cijfers die naar mijn bescheiden mening niet in alle gevallen objectief zijn.

Al vanaf het prille begin leken de onderzoekers overtuigd van het doel, de kilometerbeprijzing moest er komen, er werd alleen gezocht naar een cijfermatige onderbouwing. Het de laatste maanden veelgebruikte woord 'tunnelvisie' lijkt zeker rondom de tolheffing de afgelopen jaren een grote rol gespeeld te hebben. Daar waar een tunnelvisie zijn intrede doet, daar vervalt het nut van argumenten. Even vaak ook zijn argumenten gebaseerd op subjectieve conclusies van onderzoekers, of worden conclusies getrokken op basis politieke wensen, in plaats van op controleerbare en verifieerbare feiten.

Het doel van dit artikel is nu juist om, in de taal van gewone mensen, eens op een rij te zetten wat nu al de negatieve consequenties zijn of kunnen zijn van de invoering van het rekeningrijden. Niet vanuit de conservatieve visie dat verandering altijd verslechtering zou betekenen, maar juist bezien vanuit de dagelijkse praktijk.

In dit artikel wil ik pogen juist de negatieve, vaak vergeten aspecten van het rekeningrijden voor het voetlicht te brengen. Deze aspecten zijn globaal te verdelen in drie hoofdgroepen, te weten: ethische, praktische en economische bezwaren.

Om te beginnen met de ethiek van het rekeningrijden.

Stel, Minister Ella Vogelaar heeft een oplossing bedacht voor de aanpak van 'haar' probleemwijken. Die oplossing is vrij eenvoudig: ze legt alle bewoners van die wijken een forse extra belastingheffing op, de bewoners zijn immers de veroorzakers van de problemen. En met dat geld gaat ze dan de problemen enigszins oplossen. De mensen die deze extra heffing niet kunnen betalen, die zoeken maar een alternatieve plek om te wonen. Naar ik aanneem zou u dan ook de kwalificatie 'knettergek' voorin de mond hebben liggen.

Helaas is spitsheffing van het zelfde laken een pak. De filerijders krijgen een heffing opgelegd, en met de opbrengst van die heffing worden de problemen wellicht enigszins verlicht. Maar zijn de filerijders nu veroorzaker, of slachtoffer? Zijn de bewoners van de probleemwijken veroorzakers, of slachtoffer? Is het ethisch verantwoord om de slachtoffers van de dagelijkse files te beboeten door middel van een extra heffing?

Het is evident dat de Nederlandse burger de aanleg en het onderhoud van het wegennet reeds veelvuldig heeft betaald. De jaarlijkse bijdrage van de automobilist aan de staatskas, bestaande uit brandstofaccijnzen, houderschapsbelasting, BPM, en tal van andere autogerelateerde belastingen en heffingen, is nog nooit in de geschiedenis volledig gebruikt ten behoeve van de mobiliteit. Specifieke autobelastingen werden en worden gebruikt als algemene middelen. De automobilist is daarmee al talloze jaren gebruikt om tal van overheidstekorten weg te werken.

Zoekt u in de rijksarchieven eens het rijkswegenverkeersplan 1972 op. U vind een indicatief plaatje hiervan in de bijlage. Had men toentertijd die plannen ook daadwerkelijk uitgevoerd, dan hadden wij hier nu niet gezeten, want dan was er nauwelijks een fileprobleem geweest. Ergens ver weg in de geschiedenis is er een bewuste keuze geweest om wegen niet aan te leggen, zonder dat er ooit een moment is geweest dat de lasten voor de automobilist werden verlaagd.

De vraag dwingt zich dan ook op in hoeverre het ethisch en moreel verantwoord is om de automobilist wederom extra te belasten voor gebruik van de tekort schietende infrastructuur die hij reeds betaald heeft?

Het antwoord op die vraag laat zich slechts geven indien we in beschouwing nemen wie de eigenaar is van de infrastructuur. Die eigendomsverhouding geeft immers aan wie rechtens is om heffingen op te leggen.

In een feodale samenleving was de eigendomsvraag helder: de Koning was eigenaar van het land, en daarmee van alle infrastructuur. Daarmee kon de Koning ook besluiten tol te heffen op plekken waar hem dat gepast leek. De Rijn stroomt ons land niet toevallig binnen bij het dorpje 'Tolkamer'.

Echter, feodale tijden liggen reeds lang achter ons. De eigendomsverhouding is, sinds Thorbecke, in feite verandert. Het volk heeft zelfbeschikking, is daarmee landeigenaar, en de Koning stelt een regering aan om dit land zo goed als mogelijk te beheren. Vervolgens is het de volksvertegenwoordiging die (de beheerstaak van) deze regering controleert.

Dit werpt een totaal nieuw inzicht op betreffende de legitimiteit van tolheffing op de wegen. Is een regering gerechtigd om, niet zijnde eigenaar van de infrastructuur, desondanks een tolheffing op te leggen?

Als we deze vraag ontkennend beantwoorden, en mijns inziens dient dat het geval te zijn, dan is de vervolgvraag hoe een zichzelf respecterend volksvertegenwoordiger in kan stemmen met een tolheffing zoals deze nu ter tafel ligt. Deze heffing kan immers niet legitiem zijn. Als vervolgens ook nog eens blijkt dat deze geplande tolheffing op heel veel gebieden zeer ingrijpende gevolgen zal hebben voor het volk als geheel, en voor talloze individuen in het bijzonder, dan zal geen enkele volks-vertegenwoordiger deze plannen kunnen of mogen steunen.

Let wel, ik heb het hier over volksvertegenwoordigers. Helaas lijkt het er vaak op dat de meeste kamerleden vergeten zijn dat zij die eervolle taak vervullen. Velen gedragen zich heden ten dage als overheids-vertegenwoordigers. Kenmerkend voor deze mensen is dat zij een lastenverlichting beschouwen als 'kosten' ("het schrappen van deze belasting kost ons x-miljoen"), daar waar het volk dit juist als een verlichting ervaart. Vanuit de overheidsoptiek heeft de overheidsvertegenwoordiger wellicht gelijk, vanuit zijn eigenlijke functie slaat hij uiteraard de plank volledig mis. Het heffen van tol voor reeds bestaande en betaalde wegen, en daarmee het de facto verhogen van de lasten voor veel, vooral werkende, burgers is daarmee moreel zeer discutabel.

Bovenstaande geldt uiteraard niet voor nieuwe, nog niet bestaande wegen die door middel van privaat kapitaal worden aangelegd. Daar is de eigendomsverhouding anders, en daarmee ook de legitimiteit van een tolheffing niet in het geding. Zoals een discotheekeigenaar onbeperkt een entreeprijs kan en mag vragen, waar de openbare bibliotheek dit niet kan of mag.

Een ander belangrijk ethisch bezwaar is de privacy. Een alwetende overheid is een levensgroot gevaar in iedere samenleving. Nu zult u er heilig van overtuigd zijn dat de verkeersgegevens op geen enkele wijze misbruikt zullen worden. Maar in een democratie weten we niet wie er ná u op het pluche zit. En wat zijn of haar bedoelingen zullen zijn. Het registreren van de levensovertuiging van alle ingezetenen in de jaren '20 en '30 van vorige eeuw was volstrekt legitiem, en van elke vorm van kwade bedoelingen gespeend. We weten echter hoezeer er daarna misbruik van is gemaakt door een ander regime.

Het volledig registeren van het doen en laten van de bevolking, door middel van niet alleen de kilometerheffing, maar ook door middel van de OV-chipkaart, is een ontoelaatbare vorm van gegevensverzameling, die er haast om smeekt om op een kwade dag misbruikt te worden. Let wel, de kilometerheffing in combinatie met de OV-chipkaart maakt het voor de burger vrijwel onmogelijk om anoniem het land door te reizen. Een schrikbeeld voor een ieder die de individuele vrijheid hoog in het vaandel heeft staan, en voor een ieder die de risico's van een almachtig en alwetend staatsapparaat op juiste waarde weet te schatten.

De plannen voor deze tolheffing kunnen nooit uitgevoerd worden zonder gespecificeerde nota's te versturen. Ik vraag u na te denken over de ethische dilemma's die hiermee onherroepelijk de kop op zullen steken. Denk aan de automobilist die een kop koffie gaat drinken bij een kennis in de buurt van de Amsterdamse wallen, en wiens vrouw de gespecificeerde nota onder ogen komt. Denk aan de werknemer die met de auto van de zaak naar een sollicitatiegesprek bij een concurrent gaat. Er zijn tal van misverstanden en doemscenario's denkbaar.

Naast moreel/ethische bezwaren zijn er ook nog een groot aantal praktische bedenkingen tegen de kabinetsplannen. De grootste is waarschijnlijk: wie moet er nu eigenlijk de file uit?

Een beperkt deel van de mensen die nu de file bevolken zou wellicht een alternatief hebben. Maar is de file niet de allerbeste remedie tegen de file? Zouden mensen daadwerkelijk dagelijks een uur of langer in de file staan als men een passend alternatief zou hebben? Let wel, mensen staan in hun eigen tijd in de file. De werknemer investeert schaarse eigen vrije tijd in het dagelijkse file-leed. En blijkbaar is het file-leed minder erg dan de alternatieven, als die er al zijn. Welke automobilist met enige verstand zou dit doen als er een alternatief voorhanden zou zijn?

Indien er alternatieven zouden zijn, dan zou men die, zeker naarmate het verkeersinfarct zich verergerde de afgelopen jaren, die al lang hebben gevonden. Een kilometerprijs zonder passende alternatieven is daarmee slechts een lastenverzwaring. Een lastenverzwaring voor hen die werken. We kennen de term werkstraf, maar om werkenden nu te bestraffen omdat men naar het werk wil gaat toch minimaal een aantal stappen te ver.

Het probleem laat zich vergelijken met een drukke kroeg met maar één toilet. Uiteraard komen er lange rijen te staan voor het toilet, waarna de kroegbaas de tarieven voor toiletbezoek verhoogd, een toilet-heffing op een biertje in rekening brengt, en van de opbrengst buiten een agent laat controleren op wildplassen. We snappen in deze casus allemaal dat de enige oplossing is om een extra toilet bij te bouwen.

Wie dagelijks in de file om zich heen kijkt ziet niet of nauwelijks bejaarden, toeristen of vrolijke gezinnen onderweg naar de dierentuin. Hij ziet mensen die onderweg zijn van huis naar werk of vice versa. Deze mensen staan in de file omdat ze hun brood willen verdienen. Iets wat eerder stimulering vanuit Den Haag zou verdienen dan een extra heffing.

Zij zijn immers mede door de Haagsche ruimtelijke ordening gaan wonen in Purmerend, Almere, Lelystad, Zoetermeer, Nieuwegein of één van de talloze vinex-locaties. Ook daar ligt een morele verantwoordelijkheid voor de politiek. Een massale volksverhuizing naar de randsteden initiëren, en vervolgens niet de bijpassende infrastructuur aanleggen is immers volledig op het conto te schrijven van de politiek.

Een ander punt van aandacht is de techniek. Die is, hoe dan ook, te saboteren. Criminelen zullen dat als eerste doorhebben, die hebben meestentijds namelijk ernstig bezwaar tegen het prijsgeven van hun identiteit. Maar ook de talloze handige burgers zullen, gestimuleerd door de snelle informatievoorziening via internet, al snel methodes bedenken en uitwisselen om virtueel ongezien, of op kosten van een ander, hun kilometers te maken. Daarmee zullen het de kwaadwillenden zijn die profiteren van het systeem, terwijl de nette burgers de rekening mogen betalen.

Een minder gehoord, maar daarmee niet minder relevant, bezwaar tegen de kilometerbeprijzing is het sociale isolement waartoe het velen in onze samenleving zal drijven. De talloze ouderen, wiens grootste vreugde het vaak is om in de weekeindes de (klein-)kinderen te zien, zullen veel van deze bezoeken moeten gaan ontberen. Voor een modaal gezin zijn de kosten van het levensonderhoud al enorm gestegen. Velen zullen moeten gaan bezuinigen op eenvoudige tripjes naar oma & opa, zeker als die wat verder weg wonen. Het sociale isolement zal voor veel van deze ouderen ondraaglijk zijn.

Mobiliteit is namelijk niet alleen economie, het is ook emotie. Het is ook het onderhouden van de broodnodige sociale contacten. Het is ook het bezoeken van musea en theater. Het is ook het brengen van de kinderen naar sportwedstrijden. Voor tal van mensen zullen de verhoogde reiskosten de druppel zijn die tal van deze activiteiten onmogelijk gaan maken.

Afsluitend wil ik ook nog enkele economische aspecten voor het voetlicht brengen. Uiteraard het veelgenoemde punt dat de gemiddelde automobilist per saldo niet meer zal gaan betalen. Prachtige retoriek, maar is het ook waar? Het antwoord is helaas ontkennend. Ten eerste is het antwoord nee, omdat de complete infrastructuur ten behoeve van de heffing nog moet worden aangelegd. De miljarden die hiermee zijn gemoeid, zullen hoe dan ook betaald moeten worden. Hetzij door de automobilist, hetzij door de belastingbetaler. In vrijwel alle gevallen is dit overigens dezelfde persoon.

Verder is dit statement niet waar, om de eenvoudige reden dat de kosten die worden gemaakt altijd op het bordje van de consument zullen komen. De voorrijkosten van de loodgieter zullen omhoog gaan, het brood zal duurder worden, de bevoorrading van de supermarkt zal duurder worden, etcetera. De lastenverzwaring zal overal in de samenleving merkbaar zijn.

In een tijd van toenemende angst voor inflatie een zeer sterk argument voor iedere volksvertegenwoordiger tegen een extra heffing. En een gouden kans voor andere landen in het verenigd Europa. Het vestigingsklimaat is afhankelijk van vele factoren. Bereikbaarheid is één ding, maar ook de kosten zijn bepalend. Deze ene extra heffing kan een groot aantal investeringen naar andere landen sturen. Met alle bijbehorende extra werkloosheid.

Wie kan overigens garanderen dat de tarieven niet zullen stijgen? Wellicht zal de gemiddelde automobilist netto niet veel extra kosten hebben, maar dat is in den beginne. Welk nieuw kabinet zal de verleiding kunnen weerstaan om, zodra er weer een nieuw project is bedacht, of zodra er een tegenvaller dreigt, de kilometerheffing met een extra (pro)centje per kilometer te verhogen?

Een wijs man sprak ooit dat je erg goed kunt verdrinken in een rivier van gemiddeld een meter diep. Dat geldt ook voor de gemiddelde automobilist, want als die al zou bestaan, hij is geen forens. Een simpel rekensommetje maakt dat duidelijk. De gemiddelde automobilist zou namelijk zo'n 12.000 kilometer per jaar rijden. Hiervan zijn er al snel 4.000 privé kilometers. Er resteren daarmee nog 8000 zakelijke kilometers. Uitgaande van 200 werkdagen in het jaar, woont deze forens exact 20 kilometer van zijn werk, waar hij dagelijks met de auto heen rijdt. De gemiddelde forens, dus diegene die in de file staat om naar zijn werk te komen, rijdt zeker meer dan 20 kilometer naar zijn werk. Dit eenvoudige rekensommetje is daarmee tekenend voor wat er staat te gebeuren: vrijwel alle mensen die een auto nodig hebben om naar hun werk te komen zullen er netto op achteruit gaan. Miljoenen Nederlanders zullen dit rechtstreeks en keihard in hun portemonnee gaan voelen. Onder het motto: geen schuld, wel boete.

In verband met de gestegen mobiliteitskosten zullen de meeste werknemers aankloppen bij hun werkgever voor compensatie. Compensatie die uiteindelijk zal zorgen voor verlies aan banen. En daarmee een negatieve spiraal aanwakkeren, die in alle sectoren gevoeld zal worden. Er hoeven maar enkele overslagbedrijven van Rotterdam naar Antwerpen te vertrekken, omdat het transport van daaruit naar Duitsland voordeliger is, en er is een serieus economisch probleem.

Afsluitend vraag ik u: bedenk ook eens wat de concrete gevolgen zullen zijn voor de werkloze die solliciteert naar een baan met een modaal loon. Is het voor hem of haar nog rendabel om straks een baan te accepteren die meer dan 50 kilometer reizen vergt? En welke betekenis heeft dat voor de arbeidsmobiliteit?

Kortom, ik verzoek u héél dringend niet alleen op macroniveau, maar ook op microniveau nog eens zéér goed na te denken alvorens u instemt met een heffing die vrijwel alle Nederlanders op onnodige kosten jaagt, die onethisch is, onpraktisch en bovenal een keiharde klap voor de economie zal betekenen.

Bron: Vrijspreker


Petities TEGEN de kilometer heffing (tot april 2007).